Strijbeek Hondsdonk Valkenberg

Korte beschrijving

Laatst bijgewerkt op 13-12-2012

Een geweldig natuurgebied! Uniek! Landgoederen, de allermooiste beekdalen. Weilanden met alle kleuren runderen, eeuwenoude bossen in alle variaties. Heide omzoomt de echte Brabantse vennen, sommige met levende veenvorming. Een plantengroei die schittert en vogels, in alle soorten, fluiten er op los. Elke meter die we lopen, elke stap die we zetten, is uniek. Zo mooi…… Al eeuwenoud is dit gebied, de historie is voelbaar aanwezig. Soms wanen we ons in de 18e eeuw, want er is niks veranderd.

De Chaamse Beek, de landgoederen Hondsdonk, Luchtenburg en Valkenberg, ze grenzen aan het St. Annabos, waar we al eerder geweest zijn. Deze wandeling sluit er prachtig bij aan. De gehuchten Grazen, Rakens en Strijbeek vertellen hun historie. Deze akkers hebben de middeleeuwen ongeschonden overleeft.

We zijn er veel te snel doorheen gelopen…..


Kenmerken
Startpunt: Strijbeek, Strijbeekseweg > bosweg
Startlocatie: Noord-Brabant , Nederland
Coördinaten N51.508637 E4.801115
Afstanden: 18, 13, 6 km
Type: Bos, Cultuur
Begaanbaar: Doorgaans goed begaanbaar
Rolstoel: Niet bekend
Honden: Aangelijnd
Horeca: Onderweg
Gelopen op: 19-09-2010

Route informatie

Een GPS wandeling van 18 km bij Strijbeek ten zuiden van Breda.
Lengte: Totaal 18 km. Verdeeld over 13 en 6 km.
De wegen zijn goed begaanbaar. Maar na regen erg nat en op veelplaatsen zwaar gehavend door tractorverkeer.
De route is niet geschikt voor scootmobiel.
Honden overal aan de lijn.
Er zijn onderweg enkele bankjes.
Alle routes kunnen in omgekeerde richting worden gevolgd.
Van deze wandeling is zowel een Track als een WPT-Route beschikbaar.
Ook is er een WPT en RTE file beschikbaar.



Langere beschrijving

START N51 30.518 E4 48.067
De startplaats aan de Erikaweg is goed te bereiken. En meteen al na enkele honderden meters ligt daar het Rondven midden in de Strijbeeksche Heide.

De runderen spiegelen in het water. Goed, het is nu nog veel bos, maar als we rond zijn zullen we inderdaad de heide bevestigd zien. Na het ven over de Hoge Weg richting Hondsdonkse weg.

Hoe is ’t toch allemaal zo gekomen?

 

Strijbeeksche Heide N51 30.583 E4 48.751
In het poolklimaat van het Weichselien, de laatste IJstijd, zijn de dekzanden door de wind afgezet. Dikke lagen stuifzand. Verder naar het westen is het door de rivieren in Zeeland weggespoeld. Maar hier niet. Hier ligt de oorspronkelijke laag nog.

Goed, in de Middeleeuwen is het door de plaggenlandbouw weer opnieuw gaan verstuiven, waardoor het reliëf versterkt is en er soms flinke paraboolduinen met ingesloten laagten zijn uitgeblazen. Zo kan het Rondven zijn ontstaan. Ge staat er niet bij stil, dat zo’n venneke zo lang geleden – we praten toch al gauw over twaalf duzend jaar – begonnen is met er te zijn.

Zelfs de naam van de zandweg waarover we verder gaan – de Hoge Weg genaamd – geeft aan, dat we ‘hoog’ zitten. Dat wisten ze toen nog niet? En de droge heide heeft haar podsolsporen nagelaten, uitgeloogd wit zand. Om het allemaal weer vast te houden heeft men er eind 19e eeuw loofbos en in 1934/35 naaldhout als ontginningsbos aangeplant. Rond de bloemrijke akkers en weilanden staan groensingels en houtwallen. Dat leidt tot een parkachtig landschap met een grote verscheidenheid aan planten, alle kleuren bomen en een rijk vogelleven.

Vogelleven N51 30.764 E4 48.467
Hier kunnen we kijken naar het zand. We zullen nog wel meer naar de grond kijken vandaag. Het is er nat en soms modderig na de hevige regenval. Maar ook in de lucht is het druk.

Ene vogelkenner heeft hier op een wandeling een buizerd, koekoek, vijf gekraagde roodstaarten, zeven boompiepers, een veldleeuwerik en zes boomleeuweriken gezien. En verder op vier kleine plevieren, twee wulpen, doodaards, een blauwe reiger, een zwarte mees, twee kuifmezen, tuinfluiters, een zwarte specht en drie roodbosttapuiten en kneutjes.

Ik vind het knap, dat hij die allemaal kent, want voor mij zijn het allemaal muskes. Maar hoe hij die zeven boompiepers uit elkaar heeft gehouden is voor mij een raadsel. Misschien heeft ie wel zeven keer dezelfde gezien. Want ze vliegen rap rond tussen die bomen…..

Zo komen we in de landgoederen terecht. Want hier liggen ze op een rij, geketend aan elkaar. Hondsdonk, Luchtenburg en Valkenberg, maar ook Anneville vormen tezamen een landgoederenzone van honderden hectaren. Heel bijzonder in Brabant.

Bij de Kruisvijver N51 31.548 E4 48.793 – die eerder een natuurlijke lange vijver is dan de spiegelende kruisvijvers uit de strak aangelegde Franse paleistuinen – moeten we keuzes maken We kunnen langs het mooie smalle ven verder, of ‘oversteken’ om in westelijke richting de bebouwing van de Luchtenburg te zien. Hoe mooi het allemaal ook is, we dienen de privacy van de bewoners te respecteren en op gepaste afstand te passeren. We blijven langs het spiegelende water; eromheen is de heide afgeplagd en schoongemaakt. Het komt wel goed.

En dan als een geweldige verrassing volgt Hondsdonk. Laten we die twee maar eens eerst beschrijven.

Landgoed Luchtenburg N51 31.802 E4 48.550
Doordat Graaf Hendrik III van Nassau, de Heer van Breda, 15 bunder heide en wildert uitgaf aan zijn rentmeester Hendrik Montens – bekend van de aanleg van het Mastbos – is Landgoed Luchtenburg ontstaan in 1518.

In 1802 maakte de landmeter J. Dodument uit Brussel de eerste topografische kaart van dit gebied. We zien nu dat het in tweehonderd jaar nagenoeg niet veranderd is. Op het landgoed staan enkele authentieke hoeven, die het grote landhuis flankeren, met verder nog een echt bakhuis en tiendschuur.

De kern is het van oorsprong 17e eeuwse huis met twee bijgebouwen. Deze buitenplaats is waarschijnlijk ontstaan uit een bestaande boerderij. In 1850 is er op het huis een tweede verdieping geplaatst. Rechts aan het voorplein staat een langgerekte boerderij, deels van hout en links staat een grote houten Vlaamse schuur met rieten dak.

Landgoed Hondsdonk N51 31.486 E4 49.361
Na enkele schone boerderijkes – je blijft ernaar kijken - zien we huize Hondsdonk liggen. Een landhuis in empire stijl, met dakruiter, gebouwd rond 1790. Het is het oudste van de drie landgoederen en wordt al vernoemd in een acte uit 1364, toen de hoeve in het bezit was van ene Claeus van Oekel. Er wordt dan nog gesproken over ene hoeve. Rond 1625 brandt die af en wordt niet op dezelfde plek opgebouwd.

In 1657 staan er dan nieuwe gebouwen, zijnde een hoeve met huis, schuur, kooien, een hof en bogaard, landen, weiden, turfvelden, bossen en de erven daar omheen. Jonkheer Philibert van Borselen draagt dat allemaal over aan Cornelis van Blyenburg. In 1702 wordt de hoeve uitgebreid totdat in 1795 het huidige landhuis wordt gebouwd. Het is dan Lucas Willem Philip, baron van der Borch, den adjudant-generaal van Willem V, die dit huis in empire stijl laat opbouwen.

Willem van der Borch richt hier in 1851 de schutterij “Alliance d’Amilté” op. Schrijfster Eliza Carolina Ferdinanda van Calcar-Schiotling (1822-1904) heeft enige tijd op het landgoed gewoond. Haar bekendste roman “Hermine” is hier geschreven. Later is ze getrouwd met de burgemeester van Wassenaar, Calcar en is ze uiteraard verhuisd.

Zo gaan we door het onbedorven oude landschap van loof- en naaldhout met omzoomde akkers en weilanden. Maar we zien ook de bij elk landgoed behorende grote uitwaaierende rododendrons. Door beuken- en eikenlanen naderen we de drassige gronden met de meanderende beken als de Chaamse Beek en de Groote of Roode Beek.

Chaamse Beken N51 31.680 E4 49.770
Die onbedorvenheid van het landschap kunnen we niet beter waarnemen, dan in de loop van de riviertjes. Het hele stelsel van sloten en beekjes is ongeschonden gebleven. Hier kronkelen de Broekse Beek, de Heikantsche Beek, de Groote Beek of Roode Beek al slingerend door de weilanden. Ze graven de dieper gelegen bedding door de zandruggen in de bossen om uit te monden in de Chaamse Beek. Die zal het water afvoeren naar de Mark.

In de beekdalen komen beekeerdgronden en lage enkeerdgronden voor. De rivieren kunnen nog actief meanderen. De vrije bedding vormt mooie patronen in de bossen en weide in nog uit de Middeleeuwen stammende percelen.

Deze beken zullen tot het einde van de wandeling hun invloed tonen en telkens zullen we in onze waarnemingen herkennen hoe schoon het allemaal is.

We tonen even een patroon van de waterhuishouding.

En zo kuieren we richting Valkenberg. Het tempo gaat eruit. De omgeving gaat ons beheersen. We kunnen op de oude steentjesweg blijven, maar de kijkhut trekt ons door het bos. ’t Is wat drassig en het brugske is niet veel meer dan enkele boomstammekes. Maar is nog een veilige brug vergeleken met wat we verderop aan ‘brug’ zullen tegenkomen.

In de loop over het landgoed zien we ook hier weer de zorgvuldigheid waarmee de natuur is gevormd. Dit deel is een onderdeel van een aangelegd landschap.

Gelukkig in een variatie die ons wel heel natuurlijk over komt. Beuk, eik, fijne den, grove den, spar, lariks, douglas, prunus, berk, acacia, es, peppel en wilg. Ongelooflijk!

We lopen even op enige afstand langs het landhuis en respecteren de vriendelijke mensen, die het ons toelaten om, zonder de bordjes “Verboden Toegang” te mogen genieten van al dit moois. Dat is met de Belgische Domeinen wel eens anders… Onze dank.

We nemen de beschrijving over uit de andere wandeling die we door het Sint Annabos hebben uitgezet.

Landgoed Valkenberg N51 32.095 E4 50.491
Hier valt zoveel over te vertellen, dat het de moeite waard is om de site
http://www.cubra.nl van Pierre van Beek te bezoeken.

Voor het grootste deel ligt het in Gilze. Juffrouw Lijsbeth van Valkenberg is de vroegst bekende eigenaresse. In 1440 was Willem van Berghem, opvolger van vader Jan, de eigenaar en het bleef in die familie tot einde 80-jarige Oorlog toen de generaal van de Republiek Antonius Cocq het landgoed over nam en het verder ging ontginnen en als jachtslot en huis van Plaisance – een zomerverblijf, niets verkeerd denken - gebruikte. Via zijn dochter ging het over op de familie De Villages.

In 1736 trouwde Jan Gautier met Anna CH baronesse Taets van Amerongen en zo ging dat via een dochter uit het tweede huwelijk over naar Baron van der Broch, een kamerheer van de Prins van Oranje.

Vooral Benjamin van der Borch liet vanaf 1772 veel grond en bos bewerken. Hij legt een Engelse tuin aan met lange lanen en veel bos in fijne den, lariks, beuk, eik, es en berk en enkele landschappelijke vijvers. De Van der Borchs blijven niet alleen eigenaar van dit landgoed, maar vererven ook Landgoed Honsdonk en Luchtenberg. Als Frederica W.C.H. baronesse Van der Borch in 1960 overlijdt gaat mr. F.B.E Baron Prisse de villa bewonen. Deze is geparenteerd aan mr. Baron van Tuyll van Serooskerke.

Het naaldbos gaat over in loofbos en vanuit het gemengde bos doorkruisen we het open landschap met de gesloten structuur van de met struikgewas omzoomde weilanden. Wat een tegenstrijdigheden?

Voor de overpeinzingen zoeken we een terras op. Het wordt Huis ten Bosch. N51 31.256 E4 50.104. Even op en neer lopen.

Langven en Zwart Goor N51 30.505 E4 49.152
Na de pauze steken we de Groote Beek en de Chaamse Beek weer over om terug te keren naar de Strijbeeksche Heide met de mooie vennen.

En mooi zijn ze. Met aan de ene kant de weilanden aan de Chaamse Beek en aan de andere kant het Langven met de achterliggende heide, Door het prachtige loofbos volgt het Zwart Goor. Dit zijn typische Brabantse vennen met een lemige ondergrond en in de Middeleeuwen nat veen. Het veen is verdwenen. De vennen zijn mooi zwart.

Ontbossing N51 29.984 E4 49.478
We maken ons nu druk over de invloed van CO2 op ons klimaat, maar een paar duizend jaar geleden was Nederland helemaal bebost. Maar in de Middeleeuwen begon de ‘rooftocht’ naar hout. Voor de huizen, de kar, het gereedschap en vooral stookhout. We hebben de bossen gerooid.

Toen het hout op was vonden we, in de zoektocht naar energie, turf. Het turfschip van Breda schreef historie, maar hier hebben we veel veen gehaald uit de bodem. Meer zelfs dan uit de Peel. Op de kale vlaktes ging heide groeien. We hadden er al gauw een toepassing voor gevonden, plaggen en in de potstal. En omdat de bossen waren verdwenen gingen de kale zandduinen verstuiven en volgden opnieuw een bebossing, zoals het bekende Mastbos. Ook die singels die we zien hebben het stuifzand vastgehouden. Daarom hebben we nu zo weinig bos.

Patersmoer N51 30.022 E4 48.412
Hier op de Goudberg ben ik er niet mee klaar, als ik zeg dat dit weer een Brabants ven is. Nee. Patersmoer is meer dan een bezoek waard, want het is een levend ven. Levend wil zeggen, dat hier in het midden een eiland ligt waar nog steeds puur hoogveen wordt gevormd. Het is niet veel en moeilijk te zien.

Door de eeuwen heen hebben we de bossen gebruikt voor onze energie, verwarming en in de keuken, met als gevolg ontbossing. Later hebben we turf ontdekt en zijn we vennen en natte gebieden met veen gaan ontginnen. Nu zijn we bezig met steenkool en aardolie. Maar er komt weinig voor terug. Laten we daarom maar zuinig zijn op dit proces van veenvorming.

We lopen driekwart om dit ringven heen… Op de Goudbergseweg hebben we de tocht uitgezet naar de Goudberg en dan terug naar de startplaats. Dat is prima.

Maar….. we hebben te horen gekregen, dat we de Sint Hubertuskapel op Strijbeek hebben gemist. Het is achthonderd meter meer, tien minuten gaans. Bij de kapel rechts. De daarna volgende zandwegen aan de rechterhad brengen je weer terug op het oude spoor. (maar ik heb inmiddels ook weer gemeld gekregen, dat van de kapeldeuren toe zijn. En dat 200 meter links de Belgische grens wordt getrokken door de weer zo schone Strijbeekse Beek. D’r komt geen eind aan de schoonheid..) .

St.Hubertuskapel N51 30.079 E4 47.834
Dit is een bijzondere kapel voor gelovigen, die te ver van de kerk woonden. De vorige veel grotere kapel uit 1518 was wel 22 meter lang en 15 meter hoog. Toendertijd zal Strijbeek wel meer bewoners gehad hebben dan nu. De Heilige Hubertus, de eerste bisschop van Luik, is de patroon van de jagers.

Goed, de Prins van Oranje kwam hier (later) dan wel jagen, maar onder het protestantse bewind is de kapel door leegstand vervallen. Uit het puin is de nieuwe kapel, veel kleiner nu, in 1872 verrezen.

Ja, aan alles komt een eind. Ook deze wandeling, maar het zal niet moeilijk zijn om hier nog eens terug te keren en richting Mark of net over de Belgische grens eens te zien wat voor moois we nog gemist hebben.

 

Hier blijf je terugkomen……

Startpunt

  • A1160 18km Strijbeekseweg bosweg N51 30.518 E4 48.067
  • A1161 13km Strijbeekseweg bosweg N51 30.518 E4 48.067
  • A1162 6km Runderij Huys ten Bosch N51 31.256 E4 50.104

POI’s

  • Strijbeeksche Heide N51 30.583 E4 48.751
  • Vogelleven N51 30.764 E4 48.467
  • Kruisvijver N51 31.548 E4 48.793
  • Landgoed Luchtenburg N51 31.802 E4 48.550
  • Landgoed Hondsdonk N51 31.486 E4 49.361
  • Chaamse Beken N51 31.680 E4 49.770
  • Landgoed Valkenberg N51 32.095 E4 50.491
  • Langven en Zwart Goor N51 30.505 E4 49.152
  • Ontbossing N51 29.984 E4 49.478
  • Patersmoer N51 30.022 E4 48.412
  • St.Hubertuskapel N51 30.079 E4 47.834

Geraadpleegde Websites:
http://www.cubra.nl

Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekst
Startlocatie

Reacties


Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen

  • Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
  • Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
  • Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
  • De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
  • Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
  • Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
  • English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.