START/FINISH/PARKEREN N51 31.131 E5 16.133
De wandeling start in Spoordonk op het parkeerterrein voor de kerk. We volgen even de hoofdweg naar het westen.

Bij de watermolen gaan we over de brug en dan langs de rivier naar het noorden. Ook de Watermolen slaan we nu over Misschien tegen het einde van de wandeling.

De Beerze is hier flink aangepast en geeft met het hoge water en de flinke vistrappen een on-Nederlands beeld van een wilde stroomversnelling.

Het is mogelijk om naar het zuiden toe de Beerze te volgen tot aan de snelweg toe, maar daar kun je niet onderdoor.

Dus wordt het een extra lusje langs de andere kant van de rivier terug. Wij doen dat nu niet.

Spoordonk St.Bernadette kerk N51 31.124 E5 16.143
De inwoners van Spoordonk hadden al een halve eeuw geprobeerd om een eigen parochie te krijgen, toen deze wens op 20 september 1934 eindelijk door de bisschop werd vervuld.

De opdracht die bouwpastoor Jan van Gestel, tevens kapelaan in Oirschot, daarbij van de bisschop kreeg, was om een kerk en een parochie te bouwen. In die tijd waren er ongeveer 700 parochianen en was er geen verenigingsleven.

Een bijzondere bouw. De meeste kerken richten het altaar naar het oosten en staat de hoofdingang onder de toren in het westen. Hier staat de toren achter de kerk, en kent de hoofdingang een kleine toren. Daarbijs ataat ook een "losse" doopkapel. Heel bijzonder. Let ook eens op de Romaans-lijkende ramen aan de zijkant.

Een kerk St. Bernadette is ontworpen door by A.J.M. Rats vanaf 1935 in de traditionele stijl, dicht tegen die van de Delftse School.

De Spoordonkse Watermolen N51 31.219 E5 15.970
Is te vinden aan de rand van kerkdorp Spoordonk (gemeente Oirschot) - stamt uit 1453 en draait volledig op waterkracht van de Beerze. De oorspronkelijke bouw was van hout, maar in 1868 vervingen de voorouders van de huidige eigenaar de romp van de molen door een stenen muur.

In de jaren zeventig raakte de watermolen in verval. De huidige molenaar, Emile van Esch, herstelde de watermolen in oorspronkelijke staat. Sinds 1995 draait de watermolen weer op volle toeren en worden er rondleidingen gegeven in en rond de werkende watermolen.

Al sinds 1320 wordt die watermolen genoemd, maar waarschijnlijk stond er vóór dat jaar ook al. Deze behoorde vroeger bij Kasteel Ten Bergh. bron: http://www.spoordonksewatermolen.nl/historie.htm

De Beerze N51 31.271 E5 15.929
Natuurmonumenten heeft hier vele tientallen hectaren akker en weiland aangekocht en geeft die terug aan de natuur. Bemeste grond is afgegraven en wordt afgevoerd.

Geleidelijk aan ontstaat nu een half-open landschap met vochtige, bloemrijke graslanden die volop insecten en daardoor weer vogels en andere dieren aantrekken.

Het riviertje de Beerze heeft hier zijn vroegere, kronkelige loop teruggekregen. De stuwen zijn vervangen door vistrappen.

We kunnen de Beerze volgen, maar bij de brug gaan we toch rechtsaf de verharde weg volgen.

We zien niet alleen enkele agrarische bedrijven, die hier de deur open willen zetten voor de tourist, maar ook de Hoogspanningsmasten die voor ons de nodige energie overdragen.

De vele oude boerderijen zijn omgebouwd en verworden tot uitingen van deze modern tijd. Veel werk is er verzet.

Mooi wonen is het echter wel. Deze gehuchten worden Donken genoemd.

Hoogspanningsmasten N51 31.924 E5 15.999
Worden beheerd door TenneT. De hoge dubbele masten zijn deel van de hoofdring van Nederland. De spanning op de kabels is 380 000V. De hoogspanningsleidingen worden gebruikt voor het transport van grote hoeveelheden elektrische energie over relatief grote afstanden. In onderstations wordt de spanning getransformeerd naar een lagere waarde. Dit gebeurt door transformatoren.

Omdat de opgewekte stroom van de centrales 3-fasig is, is het aantal draadbundels op een hoogspanningsmast een veelvoud hiervan (meestal 6 of 9). Een draadbundel voor een enkele fase bestaat vaak weer uit 2, 3 of 4 draden van aluminium met een stalen kern die door flexibele afstandhouders op een afstand van zo'n 40 centimeter gehouden worden. De draad zelf is 3 tot 4 centimeter dik.

De isolatorkettingen bestaan vaak uit losse schotels van porselein of glas. De lengte van de kettingen varieert met de gebruikte spanning, voor 50 kV zijn maar een paar schotels nodig, voor 380 kV enige tientallen en zijn de kettingen ook meters lang. Met enige ervaring is zo op afstand al te zien welke spanning er gebruikt wordt. Zie ook de kleinere masten. Extra draden boven op de masten dienen als bliksemafleider.

Het voordeel van energietransport onder hoogspanning is een hogere transportcapaciteit en een lager transportverlies. Bij het transport van eenzelfde vermogen is bij een 10 keer zo hoge spanning de stroom 10 keer zo laag, waardoor de kabels dunner kunnen zijn of waardoor bij gelijke kabeldikte de verliezen in het net 100 keer zo laag zijn.

Donken N51 31.688 E5 16.936
De Donken zijn hoger gelegen dekzandruggen. We zijn hier in een wat hoger gebied dat op de topografische kaart vermeld staat met 'Beerendonken'.\

De afwisseling tussen hoog en laag is niet alleen te zien in het veld, maar ook af te lezen aan de toponiemen. Dit heeft alles te maken met zandopduikingen (dekzandruggetjes), 'donken' genaamd. Deze 'donken' zijn in tal van namen terug te vinden, zoals Polsdonk, Vinkendonken, Echteldonk, Soeperdonken, en natuurlijk Spoordonk.

Gaandeweg komen we bij de Snelweg. Als een druk lint rijdt het verkeer door het landschap. De harde wind drijft het geluid ver weg. Eenmaal over het viaduct keert de rust weer.

A58 N51 29.942 E5 15.407
De Rijksweg 58 is een Nederlandse autosnelweg en rijksweg, die gaat van het Brabantse Eindhoven in westelijke richting naar het Zeeuwse Vlissingen. De E312 loopt over bijna het hele autosnelweggedeelte mee. Het stuk voor knooppunt Batadorp (A2/E25) behoort niet tot de E312.

Verwacht mag worden dat de A58 in de toekomst verbreed gaat worden. Er is veel vrachtverkeer van en naar Rotterdam. En met de toekomstige groei in gedachte zal deze rijksweg verbreed moeten worden, zoals de meeste andere rijkswegen op dit moment aangepakt worden.

Linksaf gaan we naar het rustige terras van de Nachtegaal, waar het appelgebak een ware lunch is.

PAUZE: N51 30.045 E5 16.707
Het is na de winterperiode weer heerlijk genieten buiten op het terras van Café de Nachtegaal.

Café de Nachtegaal, Poosbroekweg 6a, 5688 JH Oirschot, 0499 571 446
cafe.denachtegaal@planet.nl / www.cafedenachtegaal.nl

Openingstijden:
Zomerperiode: Maandag gesloten. Zondag vanaf 10:30 uur. Andere dagen vanaf 13:00 uur.
Winterperiode: Maandag en dinsdag gesloten. Zondag vanaf 10:30 uur. Andere dagen vanaf 13:00 uur.

Daarna gaan we langs de visvijvers naar het altijd drukke punt van Maria ter Eik.

Maria ter Heilige Eik N51 30.158 E5 15.868
De Heilige Eik is een begrip in Brabant. In het begin van de vijftiende eeuw werd op deze plek een beeldje gevonden van de Heilige Maagd en vervolgens in een eik geplaatst.

Vlakbij deze eik werd de kapel van de Heilige Eik gebouwd. Nog dagelijks bezoeken vele bedevaartgangers het kapelletje, dat prachtig gelegen is tussen imposante eikenbomen en het rustig kabbelende riviertje De Beerze.

Volgens de legende die Petrus Vladderaccus begin 17 de eeuw in een geschriftje noteerde, werd er begin 15 de eeuw op het zand in het riviertje de Beerze een beeldje van Maria met kind gevonden.

Dit beeldje werd in een eik geplaatst en door de boeren en herders vereerd. Nadat men het beeldje naar de kerk van Oostelbeers of Middelbeers gebracht had, stond het de volgende dag weer op zijn oorspronkelijke plaats. Toen bracht men het beeldje naar Oirschot en bouwde men ter plaatse een primitief, houten kapelletje.

Kanunnik Jan Daems van Nuenen liet in 1606 de eerste stenen kapel bouwen, in 1649 afgebroken en in 1854 door de parochie op de oude fundamenten herbouwd. Een witte trapgevel met schijnvoegen en een beeltenis van Maria met kind vormt de façade. De zuilen bij de ingang zijn afkomstig van het vroegere oxaal en later de orgeltribune van de Sint-Petruskerk. Op het dak staat een luiklok.

Het kleine beeldje van Maria van de Heilige Eik is een kopie van het originele 40 centimeter hoge beeldje dat in de Sint-Petruskerk wordt bewaard.

Rivier de Beerze N51 30.256 E5 15.785
De naam Beerze werd al in 1545 gebruikt door keizer Karel V en is vermoedelijk afgeleid van berne (bron) of barne (branden). Barne verwijst naar de aanwezigheid van veen (turf), dat vroeger dienst deed als brandstof voor de kachel. Het veen werd gevormd in de laaggelegen gebieden rond de beek.

De Beerze begint bij het landgoed Baest, waar de Grote Beerze en de Kleine Beerze samenstromen. Vervolgens stroomt de beek langs Spoordonk en de Kampina naar Lennisheuvel, waar de Beerze Smalwater gaat heten. Vlak voor Boxtel stroomt een zijtak, de Kleine Aa, naar de Esschestroom. De hoofdtak mondt bij Boxtel in de Dommel uit.

De Beerze loopt voor een groot deel door natuurgebieden en heeft dan ook op veel plaatsen haar oude meanderende loop behouden. Wel zijn op een aantal plaatsen omleidingen aangelegd.

In de periode 1990-1999 is bij Viermannekesbrug een overstromingsgebied voor de Beerze gerealiseerd van zo'n 50 hectare. Het gebied staat ongeveer drie maanden per jaar onder water. Bron: Wikipedia

Over Landgoed Baest, het deel ten noorden van het Wilhelminakanaal, keren we terug. Dit deel van de route is niet toegankelijk voor scootmobiel. Advies is om de alternatieve route te kiezen.

Op de weg naar Spoordonk zien we een bord met informatie over vroegere tijden, toen Huis Ten Berg nog bestond.

Landgoed Baest N51 30.255 E5 15.414
Landgoed Baest, in het naar het zuiden, vooral gelegen aan de andere kant van het Wilhelmina kanaal, is een uniek landgoed en een paradijs voor wandelaars.

De bossen, landbouwgronden, historische tuinen en het riviertje De Beerze vormen één geheel met de monumentale langgevelboerderijen en het landhuis. De geschiedenis van het landgoed gaat terug tot de veertiende eeuw.

We hebben er een aparte wandeling aan gewijd. Op dit landgoed komen de Kleine Beerze en de Grote Beerze bijeen om samen verder te gaan als de Beerze.

Huis Ten Bergh N51 31.177 E5 15.851
Over de ontstaansgeschiedenis van Huis Ten Bergh is weinig bekend. De naam Bergh duidt er op, dat het van oudsher een door water omgeven hoger gelegen stenen huis moet zijn geweest.
1455: Het 'huis te Spoordonk' wordt genoemd als de heerlijkheid Oirschot overgaat van Beatrix van Petershem, weduwe van Ricalt van Merode, aan haar zoon Jan van Merode.
1672: Catharina Stevens, weduwe van Hendrik de Cort, koopt Huis Ten Bergh van de familie Van Merode voor een bedrag van 5500 gulden.
1691: Na het overlijden van Catharina, wonen haar zoons Jan Hyacinth en Philip de Cort op Huis Ten Bergh.
1697: Jan Hyacinth verhuist naar Brussel en Philip blijft als vrijgezel alleen in het huis wonen.
1748: Philip de Cort overlijdt op Huis Ten Bergh en Guilelmus Johannes de Cort, zoon van Jan Hyacinth, verwerft het huis, maar blijft zelf in Brussel wonen.
1755: Huis Ten Bergh wordt verkocht aan ridder Godefridus Dominicus Carolus de van der Schueren. Behalve het adellijk huis omvat het complex een neerhuisinge (de nu nog bestaande 'rentmeesterwoning', met dichtgemetselde poortdoorgang naar het adellijk huis), hoven, twee vijvers en het recht om op de Aa (=Beerze) te mogen vissen.
1772: Bij een openbare verkoop van de goederen van ridder Godefridus Dominicus Carolus de van der Schueren wordt het Huis Ten Bergh gekocht door Carel H.J. Sweerts de Landas, drossaard van Oirschot.

Als voorwaarde bij de verkoop wordt gesteld, dat de koper het huis binnen anderhalf jaar af moet breken. De sloop mag beginnen, als de familie De van der Schueren is verhuisd. Het is onduidelijk of de sloop ook binnen de gestelde termijn heeft plaatsgevonden.

Zo sluiten we deze wandeling af. Mooi open terrein met veel verharde wegen. Veel hinder van het verkeer hebben we niet gehad.

De route is in twee gedeeltes te lopen, waarbij het noordelijk deel kan worden voltooid via de weg Oirschot -> Spoordonk.

START/FINISH/PARKEREN    

• Startpunt A3200 14km Kerk Spoordonk 280° west N51 31.131 E5 16.133
• Startpunt A3201 8km Kerk Spoordonk 280° west N51 31.131 E5 16.133
• Startpunt A3202 9km Kerk Spoordonk 280° west N51 31.131 E5 16.133

Geraadpleegde websites:

• http://www.spoordonksewatermolen.nl/historie.htm
• wikipedia
• www.cafedenachtegaal.nl

POI’s

• Spoordonk St.Bernadette kerk N51 31.124 E5 16.143
• Spoordonkse Watermolen  N51 31.219 E5 15.970
• Beerze  N51 31.271 E5 15.929
• Hoogspanningsmasten N51 31.924 E5 15.999
• Donken  N51 31.688 E5 16.936
• A58   N51 29.942 E5 15.407
• PAUZE:  N51 30.045 E5 16.707
• Maria ter Heilige Eik  N51 30.158 E5 15.868
• Rivier de Beerze N51 30.256 E5 15.785
• Landgoed Baest N51 30.255 E5 15.414
• Huis Ten Bergh N51 31.177 E5 15.851