GPSwalking.nl - GPS wandelingen | Mooie GPS wandelingen in binnen- en buitenland
Kootwijkerzand
Korte beschrijving
Laatst bijgewerkt op 15-01-2017
Kenmerken
Startpunt: | Kootwijk, Parkeerplaats Boswachter van Emstweg |
Startlocatie: | Gelderland , Nederland |
Coördinaten | N52.178321 E5.753875 |
Afstanden: | 17 km |
Type: | Bos, Hei, Open, Vergezicht, Zandheuvel |
Begaanbaar: | Doorgaans goed begaanbaar |
Rolstoel: | Niet bekend |
Honden: | Aangelijnd |
Horeca: | Onderweg |
Gelopen op: | 01-12-2013 |
Route informatie
Langere beschrijving
Nog geen 10 minuten aan de wandel en wordt ik al getrakteerd op wild. Een viertal reeën steken vanuit het bos de weg over. Ze hebben mij natuurlijk allang in de gaten. Vertwijfeld blijven ze even staan en kijken naar mij.
Ik was nog net op tijd klaar om de foto te maken. Schitterend om dit weer mee te mogen maken.
Daarna besluit één van de vier dat het mooi genoeg is geweest en gaat er vandoor. De rest volgt en met een paar stappen verdwijnen ze uit het zicht.
Stille getuigen
Het is moeilijk voor te stellen dat dit gebied in de 19de eeuw nog bestond uit bijna alleen maar uitgestrekte heidevelden en zandverstuivingen. Grote delen van dit open landschap zijn in het begin van de vorige eeuw beplant met bos.
Zo werd het stuifzand vastgelegd en kon er hout worden geoogst. De overgebleven heidevelden en het Kootwijkerzand zijn de stille getuigen van hoe het was. In het bos is het patroon van stuifduinen nog goed herkenbaar.
Altijd samen
Geen trouwer paartje dan het goudvinkenpaar: alles doen ze samen. Ze gaan samen op zoek naar voedsel en tijdens de broedtijd voert het mannetje het vrouwtje. Samen verzorgen ze ook de jongen.
Fanatieke houthakker
De zwarte specht is een fanatieke houthakker. Deze grootste onder de spechten kan er stevig op los roffelen. Dat is duidelijk te horen als hij bezig is zijn nest uit te hakken. Hij leeft van insecten en larven die in halfvergaan hout zitten.'Vermolmd en dood hout barst van de insecten en trekt daarom veel vogels. Het is ook onmisbaar voor allerlei paddenstoelen en mossen.
Wildsporen
Overdag laten wilde zwijnen edelherten en reeën zich niet gauw zien. Pas als het begint te. schemeren gaat het wild op zoek haar voedsel. Behalve hun voetsporen (prenten) laten ze vaak ook andere sporen los. Zo kunnen wilde zwijnen hele stukken grond omwoelen in hun ijver eikels, beuken nootjes en larven van insecten te vinden. En let eens op vraatsporen van edelherten Ze zijn dol op schors van jonge bomen en op blad van hulst en lijsterbes. Een beschadigde of typisch gevormde struik wijst al gauw in die richting.
Ik kom kootwijk binnen. Kootwijk is niet heel groot en gelijk valt de kerk op. Er staat ook de nodig informatie over de kerk. Een klein gedeelte daarvan kunt hier lezen.
Kerk kootwijk
Al eeuwen vormt het kerk gebouw van de hervormde gemeentelijke letterlijk het middelpunt van kootwijk. De Barneveldse burgermeester C.A. Nairac schreef eind vorige eeuw dat het koor zou dateren uit de elfde eeuw. Bij een verbouwing in 1838 had een timmerman een muuranker met het jaartal 1010 aangetroffen. Tegenwoordig gaan deskundigen er van uit dat zowel de kerk als de toren van begin zestiende-eeuwse oorsprong zijn
Vlakbij de kerk staat een groot informatie bord.Ik neem alle informatie in me op. Ik lees het en maak er foto’s van zodat ik het thuis kan verwerken in de wandeling.
Kootwijk en het Kootwijkerzand
Weinig Nederlandse dorpen hebben een vergelijkbare geschiedenis als Kootwijk. Ooit woonden de inwoners op een andere plek. In de loop van de tiende eeuw moesten ze hun oude dorp verlaten door oprukkend stuifzand. Daar strekt zich nu de grootste zandwoestijn van Noordwest-Europa uit, het Kootwijkerzand.
Boerengemeenschap
Ooit was het ter hoogte van het Kootwijkerzand voor mensen goed toeven. De zandgronden waren goed te bewerken en vennen zorgden voor de watervoorziening. Waarschijnlijk woonde er al in de prehistorie een kleine boerengemeenschap. Hier kwamen nieuwe nederzettingen uit voort, waarvan enkele door archeologen zijn onderzocht.
Kootwijk 2
Onbelangrijkste nederzetting stamt uit de achtste tot tiende eeuw. Het werd door archeologen Kootwijk 2 genoemd. Dit dorp lag op een kruispunt van wegen. Water werd geput uit een nabijgelegen ven. Om aan schoon drinkwater te komen werden er tientallen waterputten in geslagen.
Stuifzand
Ondanks de aanwezigheid van water verdroogde dit gebied in de middeleeuwen. De bewoners hielden nauwelijks rekening met de draagkracht van de natuur en een periode van langdurige droogte deed vermoedelijk de rest.
Het ven viel droog en het zand ging stuiven. De bewoners moesten noodgedwongen verhuizen. Het akkerland bleef nog enige tijd in gebruik, totdat het stuifzand zich ook daarvan definitief meester maakte.
Coetwijc
Zelfs de naam van het ooit welvarende dorp ging verloren. Het nieuwe dorp heette 'Coetwijc', wat zoiets betekent als 'buurt van de keuterboeren'. Waarschijnlijk omvatte Kootwijk niet meer dan zo'n tien hoeven. In het midden va het dorp werd een kapel gebouwd, die in de zestiende eeuw de status van kerk kreeg.
Sporen in het landschap In het Kootwijkerzand herinnert niets aan de eerste bewoners. Het belangrijkste herkenningspunt is de Dikke Bart, een restant van een stuwwal. Aan de oostzijde ervan lag het middeleeuwse Kootwijk, terwijl zich aan de zuidvoet de nederzetting uit de tweede en derde eeuw bevond. Er zijn weinig plekken in Nederland waar het landschap zo ingrijpend is veranderd. Onder het stuifzand bevinden zich nog sporen van de voorgangers van het huidige Kootwijk.
Extreem leefgebied
Een zandverstuiving is een extreem leefgebied voor planten en dieren. Er treden grote temperatuursverschillen op. Aan de grillig gevormde vliegdennen is te zien dat regen en wind vrij spel hebben. Verschillende soorten hebben zich daarop aangepast. Vogels als de tapuit, boomleeuwerik en boompieper leven van de 'pioniersplanten' en insecten die op de kale grond gedijen. Op vochtiger plekken in een zandverstuiving groeien korstmossen.
Op wikipedia kwam ik nog wat meer informatie tegen over Kootwijk. Er is zelfs een tornado geweest. Natuurlijk delen we die informatie. Een flinke tornado. Waarbij het geluk waarschijnlijk is geweest dat het hier een grote open vlakte is.
Tornado van 23 augustus 1950
De tornado van 23 augustus 1950 betreft het noodweer dat in Nederland vanaf de vroege avond op 23 augustus 1950 van zuidwest naar noordoost over Gelderland trok, vanaf Wekerom/Harskamp over de Veluwe naar Vaassen.
Geschiedenis
Tijdens de storm trok een F3-F4[1]-tornado, met een schadespoor van 400 tot 1400 meter breed en een lengte van 46 kilometer, dwars over de Veluwe. De tornado trok over Wekerom/Harskamp, Kootwijk, de spoorlijn Amsterdam - Zutphen en Kroondomein Het Loo, om te eindigen enkele kilometers voor Vaassen ter hoogte van de lijn Tongeren/Wiesel. 460 hectare grond werd verwoest. Doordat de tornado over een dunbevolkt gebied trok bleef de schade beperkt tot verwoeste huizen, er vielen geen dodelijke slachtoffers.
Koningin Juliana bezocht in gezelschap van de prinsessen Irene en Margriet de slachtoffers in Kootwijk en het kroondomein bij Hoog Soeren dat ook zware schade had opgelopen. Nadien schonk zij een aanzienlijk bedrag aan de Stichting Nationaal Rampenfonds, ten bate van de getroffen gemeenten.
Zo lopend over de zandvlakte van Kootwijkerzand kijk ik graag om me heen. Mooie vergezichten en soms vergeet je dan om ook eens naar de grond te kijken. Ook daar is genoeg te zien. Zoals verschillende soorten korst mossen. Deze heet cladonia floerkeana. Ook rode heide lucifer genoemd. Er zijn wereld wijd zo’n 350 korstmossen. In Nederland komen er een 50 tal voor. Je kan hem tegen komen op zandige grond en op rottend hout in heidevelden, stuifzanden en duinen. Dus niet zo gek dat ik hem tegenkom. Had deze nog nooit gezien. Ik dacht eerst dat het bekertjes mos in bloei was. Fijn dat internet me hier mee helpt.
Na al flink wat door het mooie gebied the hebben gelopen kom ik aan bij Radio kootwijk. Ik zelf had er nog nooit van gehoord totdat ik met de wandeling begon. Ik rust even uit bij een wat ik dacht een bushalte was. Maar het is een ruimte waar de geschiedenis verteld wordt van Radio Kootwijk. De informatie heb ik op de foto gezet om zodat het nu beschikbaar is voor u. schuin tegenover de “halte”is een kleine horeca gelegenheid waar je even kunt zitten en wat kunt nuttigen.
Radio Kootwijk
Rond 1900 wordt de vraag naar betrouwbare radioverbindingen met onze toenmalige koloniën steeds groter. Na uitvoerig onder zoek door PTT-ingenieurs blijkt het mogelijk om de 12000 km tussen Nederland en de Indische archipel te overbruggen met radiotelegrafie via de lange golf (morseseinen).
In 1918 krijgt architect J.M. Luthmann opdracht voor de bouw van een zender-
gebouw met bijgebouwen en een watertoren(voor koelwater van de zender).
Rondom het zendergebouw worden zes ruim 200 meter hoge masten opgericht, waartussen de antennes worden gespannen. Deze 'zendcirkel' heeft een diameter van 1200 meter. Het zendergebouw is nu een rijksmonument - is één van de meest uitgesproken voorbeelden van Art Deco betonarchitectuur in Nederland.
Het radiozendstation is op deze afgelegen, onbewoonde plek om mogelijk storende invloeden van het zendverkeer op de omgeving te ondervinden De eerste radiotelegrafieverbinding komt tot stand op 5 mei 1923.
Al na een paar jaar blijkt de langegolf radiotelegrafieverbinding kostbaar en gebrekkig. Het Philips laboratorium in Eindhoven experimenteert inmiddels met een kortegolfzender, die in 1925 op Java door radioamateurs wordt gehoord. De verbinding via de korte golf is een enorme vooruitgang: het kost veel minder energie en ruimte, terwijl de geluidskwaliteit veel beter is. Nu is behalve telegrafie ook telefonie mogelijk. PTT kan die radiotelefoonverbinding op 28 februari 1928 voor het publiek openstellen.
Drie minuten telefoneren met Nederlands-lndië kost in die jaren 33 gulden, destijds ongeveer een gemiddeld. Een jaar later is de korte golfverbinding zo betrouwbaar dat hij op 7 januari 1929 officieel geopend kan worden door Koningin moeder Emma. Willy Derby schrijft voor die gelegenheid de beroemde smartlap “Hallo Bandoeng!”.
Tot 1970 is Radio Kootwijk het middelpunt van het intercontinentale telegrafie- en telefoonverkeer van en naar Nederland. Daarna onderhoudt Radio Kootwijk voor Scheveningen Radio de verbindingen met schepen over de hele wereld. De invoering van satellietverbindingen maakt Radio Kootwijk tenslotte overbodig. Eind 1998 is daarom het zendstation definitief uitgeschakeld.
Sinds december 2009 is Radio Kootwijk na zo'n 90 jaar weer eigendom van Staatsbosbeheer.
Radio Mafabar
Gelijktijdig met de bouw van zendstation Radio Kootwijk begint aan de andere kant van de lijn in Nederlands-lndië vanaf 1918 de bouw van de enorme zender in de Malabarkloof bij Bandoeng op java. Hoge antennemasten zijn daar niet nodig. De antennedraden rusten hier op vijf kabels van elk bijna twee kilometer lang, die op 800 meter hoogte tussen de bergtoppen zijn gespannen. Een waar kunststukje! Door de geografische positie van de kloof straalt het radiosignaal precies richting Nederland.
Het dorp
De eerste bewoners van Radio Kootwijk zijn 150 Amsterdamse werklozen, die de 450 hectare grote zandverstuiving geschikt maken voor de bouw van het zendstation. De arbeiders wonen in barakken. Voor het personeel van Radio Kootwijk en hun gezinnen worden vier blokken van elk zes woningen gebouwd aan de Turfbergweg. De mensen die werken bij de bediening van de zenders en bij de storingsdienst moeten immers dag en nacht bereikbaar zijn. Er wordt ook een hotel, het 'tehuis voor ongehuwde ambtenaren , gebouwd. Eind jaren twintig wonen er een kleine 200 mensen in het dorp. In de jaren dertig worden aan Radioweg nog enkele ruime villa's gebouwd voor het hoger personeel, de ingenieur woningen' en in de jaren vijftig nog eens vier woningen.
Op 5 mei 1923 opent gouverneur-generaal Mr. Dirk Fock het zendstation Malabar op feestelijke wijze. Radio Malabar is sindsdien het centrum voor het internationale radiotelegraaf- en telefoonverkeer vanuit Nederlands-Indië naar alle continenten. Echter, na de capitulatie van de Japanse bezetters van Nederlands-lndië is Radio Malabar al in 1945 geheel verwoest. Nu resten er daar slechts overwoekerde fundamenten.
Er wordt ook een hotel, het 'tehuis voor ongehuwde ambtenaren', gebouwd. Eind jaren twintig wonen er een kleine 200 mensen in het dorp. In de jaren dertig worden aan de Radioweg nog enkele ruime villa's gebouwd voor het hoger personeel, de 'ingenieurs-woningen' en in de jaren vijftig nog eens vier woningen. Het dorp heeft geen winkels of andere voorzieningen en is daarom volledig aangewezen op Apeldoorn. De PTT zorgt voor het noodzakelijke (school)busvervoer. In het afgelegen dorp bloeit het verenigingsleven, o.a. een toneelvereniging en een kegelclub. In 1996 heeft KPN (voorheen PTT) alle woningen verkocht. Van de huidige dorpsbewoners hebben er nog slechts weinigen binding met de KPN.
Op een ander informatie bord kom ik beknopt dezelfde informatie tegen over Radio Kootwijk.
Van zand naar zenders
Begin vorige eeuw heeft de Nederlandse overheid het zendstation Radio Kootwijk opgericht voor de radiotelegrafische verbindingen met Nederlands-lndië. In de zoektocht naar een geschikt gebied voor het zendstation werd gekozen voor deze plek. Het gebied was al eigendom van de Nederlandse Staat (Staatsbosbeheer) en relatief storingsvrij, omdat er nauwelijks bewoning was.
Om het complex te kunnen realiseren is destijds een terrein van 250 hectare zandverstuiving geëgaliseerd door 150 werkloze arbeiders uit Amsterdam. Voor de aanvoer van bouwmateriaal werd een spoorlijn aangelegd naar de halte Kootwijk en naar station Assel. Later werd de spoorverbinding opgeheven, omdat er goed begaanbare wegen werden aangelegd.
Radio Kootwijk (vervolg)
Het monumentale voormalige hoofdzendergebouw Gebouw A, ook wel de Kathedraal genoemd, is het opvallendste gebouw van het complex. Dit kolossale gebouw in art deco stijl is geheel opgetrokken uit gewapend beton. Gebouw A werd ontworpen door de architect J.M. Luthmann. De watertoren, enkele woonhuizen en het voormalige hotel van Radio Kootwijk zijn eveneens van de hand van Luthmann.
Met de bouw van woningen voor de werknemers van Radio Kootwijk ontstond een klein dorp met voorzieningen. Het zendstation Radio Kootwijk vormde lange tijd het middelpunt van de radiotelefonie en telegrafie en het lange afstand radioverkeer met schepen en vliegtuigen over de gehele wereld. Het zenderpark werd destijds gedomineerd door een groot aantal zendmasten, waaronder 6 masten van 212 meter hoog die nodig waren voor de langegolfzender.
Door de ontwikkeling van nieuwe telecommunicatietechnieken, zoals satellietverbindingen, verloor Radio Kootwijk aan het einde van de 20e eeuw haar positie als zendstation. Uiteindelijk heeft KPN alle activiteiten gestaakt op Radio Kootwijk en werd in 2004 het gehele complex van natuurterrein en gebouwen verkocht aan de Staat der Nederlanden.
Wat apart om midden in de natuur zo een kolosaal gebouw te zien staan. Van uit vele hoeken domineert het gebouw. Maar wat gaaf om door deze omgeving te wandelen. Lopend over een kronkelend pad is het na iedere bocht weer anders. Door het losse zand duurt het allemaal wat langer om deze wandeling te lopen. Het geeft allemaal niets. Het is gewoon meer dan de moeite waard.
Eindeloze Veluwe
De omgeving van Radio Kootwijk kenmerkt zich naast uitgestrekte bossen door een grote oppervlakte sterk glooiende heidevelden en zandverstuivingen.
Een natuurgebied dat zijn weerga niet kent: zeldzame korstmosvegetaties, edelherten, wilde zwijnen, de raaf, nachtzwaluw, tapuit en de klepekster. Maar ook uitgestrektheid, vergezichten, monumentale gebouwen, het heideven de Gerritsfles en de eeuwenoude bos- en bewoningskern Hoog Buurlo.
Woestijnachtig doet het aan. Los zand waar je zo in wegzakt. Een flinke bult zand ligt voor me. Los van de uitkijktoren die ik ook nog op wil besluit ik om hier ook maar even naar boven te gaan. Het is niet zo hoog maar door het losse zand toch nog even werken. Eenmaal boven een mooi 360 graden uitzicht over het Kootwijkerzand.
Thuis had ik al gezien dat er een uitkijktoren zou moeten staan. Ik kom die dan ook netjes tegen. Daar gaan we natuurlijk even op! Wat een mooi uitzicht heb je hier. Wow! Dit is gaaf. Bijna klaar met wandeling en krijg je dit nog even voorgeschoteld. Wat een mooi gebied om te wandelen.
Wat een mooie wandeling is dit geworden. Ik heb er dik 3,5 uur over gedaan. Daar komt dan ook nog een uur stilstand bij om van alles te lezen en de lunch. Eigenlijk wilde ik hem zonder foto’s doen. Waarom? Het is gewoon gaaf om dit gebied met eigen ogen te zien zonder dat er al verslag van gedaan is op internet. Andere mooie gebieden zijn Beekhuizerzand(link) en Hulshorsterzand(link). Ook stuk voor stuk meer dan de moeite waard. Als je besluit om toch nog eens naar de Veluwe te gaan overweeg dan eens om een van deze gebieden te bezoeken.
POI’s
- Start/finish/parkeerplaats: N52 10.699 E5 45.233
- Alternatieve parkeerplaats 1: N52 11.146 E5 46.038
- Alternatieve parkeerplaats 2: N52 10.796 E5 46.488
- Alternatieve parkeerplaats 3: N52 10.478 E5 49.655
- Afgebrand: N52 10.462 E5 49.602
- Kerk kootwijk: N52 11.057 E5 46.210
- Lichtmast: N52 11.182 E5 48.608
- Lunch: N52 10.464 E5 49.581
- Radio Kootwijk: N52 10.416 E5 49.188
- Uitzichtpunt: N52 10.001 E5 46.226
- Uitzichttoren: N52 10.202 E5 45.683
Acties
Navigeer naar startlocatie Download (ZIP) Download (GPX) Bekijk kaart/tracks Bekijk de fotoserie Print wandeling tekstStartlocatie
Reacties
Wij zijn benieuwd naar uw reactie. Wel hebben we een aantal spelregels waar we u even op willen attenderen
- Alle velden moeten verplicht worden ingevuld.
- Uw reactie wordt pas na goedkeuring zichtbaar in de lijst ervaringen.
- Uw e-mail adres niet wordt getoond op de site.
- De webmaster behoudt zich het recht uw tekst aan te passen.
- Het is niet toegestaan email-adressen, enige weblinks of schuttingtaal in de tekst op te nemen. Bij veelvuldig misbruik kan u de mogelijkheid van opslaan worden ontzegd.
- Als u ons een link wilt doorsturen dan a.u.b. per email.
- English texts will not be accepted. All input needs to be approved by the webmaster on forehand before be visible on this website. So save yourself the trouble.