In de zomer van 2021 waren we te gast op camping Altenburschla waar we een mooi plaatsje aan de rivier de Werra kregen. Een vredig dorpje en een rustige camping. Wat later ontdekten dat we op de grens van West- en Oost Duitsland stonden. De rivier de Werra was hier de grens. Ons plaatsje de laatste paar meter West Duitsland, de overkant Oost-Duitsland.

De grens heeft hier kronkelig door het landschap gelopen. Daarom kwamen we telkens herinneringen uit deze tijd tegen tijdens onze wandelingen. Ook tijdens deze wandeling komt ook dit verleden weer langs. Waar je nu in alle vrijheid kunt lopen was dat nog ruim 30 jaar geleden levensgevaarlijk.

Vandaag stond P6-Heldrastein op het programma. Een best pittige wandeling die vlag begint maar daarna stevig omhoog en later weer omlaag gaat. Vrouwlief was op de camping gebleven en daardoor kon ik mijn eigen tempo nemen. En omdat die sneller is dan met vrouwlief moest ik hier en daar even uithijgen. Maar de uitzichten die je onderweg tegenkomt maken alles meer dan goed. Dit is een schitterende wandeling. Een echte aanrader.

Als de 13 km te kort is kun je ook vanaf de camping vertekken. De helft van de wandeling gaat dan over vlak terrein, de rest is klimmen en dalen.

Een gedeelte van de wandeling is vrij vlak. Maar uiteindelijk moet je de berg op. Het piekje op ongeveer 5 km is de toren op de Heldrastein. Ook dat is een "pittige" klim met een wenteltrap.

Ik parkeer de auto in Heldra en geniet van het schilderachtige dorpje. Het blijk ook een lange geschiedenis te hebben als ik tegen het informatiebordje van Generaal Friedrich Wilhelm von Steuben loop. In het huis dat hier op de foto staat begon het allemaal.

Generaal Friedrich Wilhelm von Steuben
Deze "Untermühle", genaamd de "Halweschemolen", werd rond 1570 gebouwd door de molenaar Klaus Steube (over-over-grootvader van de generaal). Zijn zoon Siemon hield de molen, en zijn broer Ludwig (over-over-grootvader van de vader van de generaal) werd een pachtboer op het "Erfaschen landhuis" (vandaag: boerderij Hof Saul ).

Een zoon van Ludwig met de naam Augustinus Steube (grootvader van de generaal) studeerde theologie in Marburg, werd eerst kapelaan in het kasteel van Schmalkalden en vervolgens daarna predikant in de Palts. Hier trouwde hij met de Palatijnse gravin van de Gravin van de Palts Charlotte Dorothea von Efferen, een zeer ongewoon huwelijk voor die tijd.

Via verschillende tussenstops, kwam hij uiteindelijk in Drechen bij Hamm: Hier, onder de naam Augustinus von Steube, schreef hij enkele theologische verhandelingen. In 1725 ging hij naar Brandenburg als hoofdprediker van de kerk naar Brandenburg. 1699 was het geboortejaar van zijn zoon Wilhelm Augustin (vader van de generaal). Hij studeerde eerst in Halle, maar nam daarna dienst in het Pruisische leger.

Hij werd officier in de "Koninklijke genie troepen", trouwde met Maria Justina Dorothea von Jagow, noemde zichzelf "von Steuben" en werkte een adellijke stamboom uit. Op 17.9.1730 werd hun zoon zoon Friedrich Wilhelm werd geboren in Magdeburg.

Als "Baron von Steuben" werd Friedrich Wilhelm in Amerika zeer veel belangrijker dan hij in eigen land was geweest. Hij diende van 1744 tot 1762 in het Pruisische leger, en van 1777 tot 1783 als generaal-majoor en inspecteur-generaal in het Amerikaanse leger.

Hij was officier in de Pruisische Generale Staf geweest en dat maakte hem in een periode waarin officieren slecht waren opgeleid tot een vakman op militair gebied. De disciplinering en opleiding van het Amerikaanse leger is dan ook aan Von Steuben te danken.

Op portretten draagt Steuben steeds om de hals het gouden kleinood en op zijn jas de grote geborduurde ster van de Orde van de Trouw van Baden-Durlach die hem in 1769 werd toegekend. Baron Steuben droeg later ook het insigne van het exclusieve Amerikaanse Gezelschap der Cincinnati aan een blauw met wit lint.

Baron von Steuben heeft diverse veldtochten en veldslagen meegemaakt. Hij was betrokken bij de verovering van Silezië, de Slag bij Colberg, het beleg van Praag en de Slag bij Praag in de Zevenjarige Oorlog, bij de Slag bij Monmouth en de Slag bij Yorktown (1781) in de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog.

Von Steuben leerde de Amerikaanse vrijwilligers militaire exercitie en bracht hen discipline bij. Hij schreef het Revolutionaire Oorlogshandboek, het boek dat de standaard voor het leger van de Verenigde Staten werd en als handleiding diende in de Oorlog van 1812. Von Steuben was George Washingtons chef-staf in de laatste jaren van de oorlog.

De katholieke Steuben werd door de jezuïeten opgeleid in het toen Oostenrijkse Breslau en was al op 16-jarige leeftijd officier in het Pruisische leger. Tijdens de Zevenjarige Oorlog was hij lid van een infanterie-eenheid, maar hij diende in eerste instantie als een stafofficier. In 1761 was hij gestegen tot de rang van kapitein en diende hij in het Pruisische hoofdkwartier als Aide-de-camp van de koning.

Na de Vrede van Hubertusburg werd kapitein v. Steuben kanunnik van de kathedraal van Havelberg. Het domkapittel was Luthers. Deze sinecure bracht hem een inkomen van 1200 florijnen.

In 1762 werd hij geselecteerd als een van de dertien leerlingen van de "speciale school voor de kunst van de oorlog" (Duits: "Spezialklasse der Kriegskunst"). Rector van deze school was de koning zelf. Het leger werd sterk gebrand op het einde van de oorlog, en Steuben was een van de vele Pruisische officieren die plotseling zonder werk raakten.

Zijn Pruisische militaire carrière zou later worden overdreven, hij was nooit een van Frederik de Grote generaals, maar zijn ervaring in een professionele generale staf, een organisatie die buiten Pruisen indertijd vrijwel onbekend was, zou waardevol blijken te zijn in zijn Amerikaanse carrière.

Van de geschiedenis gaan we weer terug naar het heden. Ook dat is interessant genoeg.

Denk er eens over na
Je loopt langs de Duitse Vakwerkroute. In ons dorp vindt u veel liefdevol gerestaureerde vakwerkhuizen, meestal uit de 18e eeuw. De architectuur van onze voorouders was economisch en ecologisch. Er werden alleen natuurlijke materialen uit de streek gebruikt: hout, klei en stro. Pas later werd er gebouwd met bakstenen en kalkmortel.

De hieronder afgebeelde beeldjes hadden in het verleden vaak een religieuze betekenis, maar dat is in de vergetelheid geraakt. Sommige vormen zijn afkomstig van Keltische runen. Kijk eens rond en zie welke. Kijk maar eens rond en zie welke beeldjes je hier in Heldra kunt ontdekken.

Welkom bij Heldra
Heldra, tegenwoordig een district van Wanfried, werd voor het eerst vermeld in 876 onder de naam Heldron. In 1247 begonnen de ridders van Treffurt hier een kasteel te bouwen. Het moest echter een jaar later worden afgebroken zonder te zijn voltooid.

Een deel van de kasteeltoren bleef staan, welke tegenwoordig de kerktoren van Heldra vormt. Overblijfselen van de burcht werden ook gebruikt voor de bouw van het oudste gebouwen, zoals het Franksche Gut. Door zijn ligging vlakbij de grens was Heldra ten tijde van de Duits-Duitse deling aan drie zijden omringd door grensversterkingen.

In de 18e eeuw werd Florian Henning, een beruchte rover in het Werradal, in Heldra geboren; hij woonde in de Henningshöhle (Henning's Grot) in Heldrastein.

In 1902 werd Heldra aangesloten op de spoorlijn Schwebda-Wartha, die na 1945 als gevolg van de deling van Duitsland werd onderbroken tussen Heldra en Treffurt en in 1970 werd gesloten.

Heldra behoorde tot 1945 tot de Pruisische provincie Hessen-Nassau en werd in het westen, zuiden en oosten ingesloten door het grondgebied van de provincie Saksen. Volgens de zoneprotocollen werd de grens tussen de westelijke en de oostelijke bezettingszone na de Tweede Wereldoorlog tussen deze provincies getrokken.

Het dorp met het Steubenhuis werd dus ingedeeld bij de Amerikaanse bezettingszone. Deze grens werd later niet gewijzigd, zodat Heldra van 1949 tot 1990 in het westen, zuiden en oosten omsloten was door het grondgebied van de DDR en dus alleen vanuit het noorden toegankelijk was.

In de jaren zestig en zeventig was het een populair excursiepunt van waaruit men de hele DDR kon zien. Daartoe werden speciale informatiepaviljoens ingericht, zoals op vele plaatsen langs de Duitse binnengrens.

Het speciale verloop van de grens werd officieel de "Heldraer Zipfel" genoemd. In feite kon men vanaf het hoogste uitkijkpunt dat men "in het westen" kon bereiken, alleen het eigen dorp (Heldra) en de verbindingsweg van Großburschla naar Schnellmannshausen, alsmede een deel van Treffurt zien, omdat de 500 m hoge Heldrastein het zicht op Thüringen versperde.

Richting de Werra komen we ook de eerste tekenen van de vroegere scheiding tussen Oost- en West Duitsland tegen. Een mooie blauwe brug die me naar de overkant van de Werra brengt.

De Werra
De Werra is een rivier in Midden-Duitsland, de rechter zijrivier van de Weser. Weser is een synoniem in een oud dialect van het Duits. De Werra ontspringt bij Eisfeld in het zuiden van Thüringen. Na 293 kilometer mondt de Werra uit in de rivier de Fulda in de stad Hann. Münden en vormt zo de Wezer.

Het dal van de Werra, het Werratal, heeft vele zijrivieren en is een relatieve rustplaats tussen het Rhöngebergte en het Thüringer Woud.

Tot de bezienswaardigheden behoren het Eibenwoud bij Dermbach, een bijzondere zandsteengrot bij Walldorf, het diepste meer van Duitsland dat door verzakkingen is ontstaan (bij Bernshausen), en de "Krayenburg", de ruïne van een kasteel.

De steden en belangrijkste nederzettingen zijn Hildburghausen, Meiningen, Bad Salzungen, Tiefenort, Merkers-Kieselbach, Heringen, Philippsthal, Gerstungen, Wanfried, Eschwege, Bad Sooden-Allendorf, Witzenhausen en Hannoversch Münden.

Bij de brug staat een bord met een aantal foto's. Die laten zien hoe het er vroeger uitgezien heeft.

Tijdens de koude oorlog
Jarenlang tijdens de Koude Oorlog was deze plek, net als Heldra in het algemeen, een geliefd motief voor westerse cameraploegen om rechtstreeks verslag uit te brengen vanaf het IJzeren Gordijn. Tegenover het uitkijkpunt, achter de grensversperringen en aan de andere kant van de weg, stond een middelgrote observatietoren (BT 11) van de DDR-grensbewakingstroepen.

Het doel ervan was potentiële voortvluchtigen ervan te weerhouden de barrière te overschrijden, die hier, wegens de extreme steilte van de helling, slechts bestond uit twee strekmetalen hekken op slechts ongeveer 10 meter van elkaar en geen mijnenveld vanwege de hondenrenbaan.

Het was de inwoners van Großburschla, die dagelijks met de bus of de auto langs het hek reden, ten strengste verboden met gebaren als zwaaien of knikken te reageren op de mensen op de uitkijkpost "in het westen", die zich slechts op een steenworp afstand bevonden.

Bovendien was stoppen streng verboden, omdat een klein gedeelte van de weg niet zichtbaar was vanaf de toren, de grens ongeveer 150 m direct naast de weg liep, en de hekken op een bepaald punt half onder straatniveau stonden vanwege het steile terrein, zodat deze plek alleen met regelmatige patrouilles kon worden bewaakt.

De ontsnapping
Het was precies daar, in de vroege ochtend van 3 maart 1989, dat een vrachtwagenchauffeur die de route goed kende, erin slaagde uit de DDR te ontsnappen. Hij stopte, legde een constructie die hij zelf had gemaakt van een lange pijp (die met succes een kraan van het voertuig nabootste), horizontaal uit de laadruimte. Het reikte echter slechts tot over het eerste hek, hij besloot er toch overheen te kruipen, maar moest nu in de tussenruimte springen.

In die tussenruimte benaderde hem een hond van de grenswachten. Ondanks dat hij erg zenuwachtig was de opwinding benaderde hij de hond vriendelijk, die tot zijn verbazing rustig bleef, en besefte nu pas dat hij in de val zat, omdat het tweede hek iets te hoog was om overheen te klimmen.

Toen hielp een ongelooflijk toeval hem, hij zag dat het dak van het hondenhok los zat, hij gebruikte het als klimhulp en kon zo over het hek klimmen. In het steil aflopende terrein was hij snel over de eigenlijke grens en verdween in het dichte bos aan de Hessische kant.

Zoals alle ontsnappingspogingen, was ook deze levensgevaarlijk - minder dan negen maanden voor de "Wende".

Vereenvoudigde ruilverkavelingsprocedure
De vereenvoudigde ruilverkavelingsprocedure is in maart 2003 op voorstel van de bevoegde autoriteiten van start gegaan. Doel van de procedure was het belangenconflict tussen landbouwgebruik en natuurbehoud op te lossen door grond aan te kopen en deze over te dragen naar of uit het natuurgebied Frankenloch bij Heldra (ook een geregistreerd flora-fauna-habitatgebied - FFH).

Daartoe werd in opdracht van het Regierungsprâsidium Kassel een plan opgesteld om een oude zijtak van de rivier Werra in het procesgebied nieuw leven in te blazen. Werra in het proceduregebied en zo te komen tot een opwaardering van het natuurgebied.

De Hessische vereniging voor ornithologie en natuurbescherming (HGON) heeft de term "Gewässerdynamik Werra" (waterdynamiek Werra) in het leven geroepen om verbeteringen aan te brengen aan de rivier zelf en in de uiterwaarden ervan.  Het is de bedoeling verbeteringen in de habitat aan te brengen door algemene renaturatie door middel van structurele verbeteringen aan de oevers, riviersplitsingen, rivierverbindingen en hoogwatergeulen.

Er wordt rekening gehouden met de eisen van de Europese Kaderrichtlijn Water, de bescherming tegen overstromingen en de vrijwaring van retentiegebieden, alsook met de passende bewerking van landbouwgrond. Een eerste kleinschalig project is inmiddels gerealiseerd in Heldra.

Er zijn oplossingen gevonden - grondruil, verkoop en aankoop van grond - die optimale voorwaarden scheppen voor landbeheer en natuurbehoud. Door de samenwerking van alle partijen - landbouw, natuurbescherming, de stad Wanfried - is het gelukt een verzande tak van de Werra nieuw leven in te blazen.

Dit is een voorbeeldig project dat navolging verdient. Het is een win-win situatie voor de boeren, voor de recreatieve bevolking, voor de ecologie en voor de dynamiek van de Werra.

Sporen van de oorlog kom je op veel plaatsen tegen, als je het niet weet zie je ze snel over het hoofd.

Kolonnenweg
De zogenaamde Kolonnenweg werd aangelegd om ervoor te zorgen dat de grenstroepen van de DDR elk deel van de grens snel konden bereiken. Het liep achter de grensversterkingen en is vandaag de dag nog gemakkelijk herkenbaar aan de betonnen platen die zijn aangelegd.

De Kolonnenweg is bijna ononderbroken bewaard gebleven langs de voormalige Duits-Duitse grens. Op bijzonder steile terreindelen die veiligheidsmaatregelen bemoeilijkten, werden hondenrennen aangelegd.

Een van deze trajecten was langs de grens tussen de Werra en de beklimming van de Heldrastein - parallel aan de huidige Premium wandelweg P6. 

Natuurreservaat Frankenloch
Het Zoologisch Genootschap Frankfurt (ZGF), de belangrijkste natuurbeschermer in het natuurreservaat Frankenloch (NSG) bij Heldra, heeft geen aaneengesloten grondbezit in het gebied waar een doeltreffende natuur- en soortenbescherming mogelijk is.

Dit vereiste - op basis van vrijwilligheid - een ruilverkaveling, waardoor enerzijds ecologische maatregelen kunnen worden gerealiseerd, en anderzijds de landbewerking wordt vergemakkelijkt. Om de ecologie van de uiterwaard van de Werra en het natuurreservaat te verbeteren, was de planning erop gericht een sterk verzande arm van de Werra open te maken.

Als gevolg van de landaanpassing werden bijna alle gebieden van het natuurreservaat Frankenloch in het proceduregebied eigendom van de Frankfurt Zoological Society (de resterende gebieden zijn nog steeds eigendom van Hessen-Forst en de federale waterstaatsadministratie). Ruilverkaveling is een bijdrage tot het oplossen van gebruiksconflicten tussen landbouw en natuurbehoud.

Door de hier uitgevoerde maatregelen in de uiterwaarden van de Werra bij Heldra, maar vooral door het creëren van de gerevitaliseerde dalarm van de Werra en daarmee het toelaten van rivierdynamiek, wordt de diversiteit van flora en fauna verder aangevuld, bevorderd en in stand gehouden. Alles moet ook worden gezien in de context van de verwezenlijking van Europese instandhoudings- en ontwikkelingsdoelstellingen (EU-habitatrichtlijn, vogelrichtlijn en kaderrichtlijn water). Het procedurele doel van de ruilverkaveling is dus volledig bereikt.

De schets bij het informatiebord toont het aan te leggen gedeelte van het oude arm met het eveneens nieuw aan te leggen gedeelte van de oversteekplaats van de waterloop met houten voetgangersbrug en doorwaadbare plaats. Deze maatregel zal een verbinding tot stand brengen van de Frankenloch - het overblijfsel van een depressiesysteem van Werra dat 150 jaar geleden bestond (cf. historische kaart) - naar de moederrivier (Werra) reeds bij gemiddelde zomerse overstromingen.

Zo wordt bijvoorbeeld de uitwisseling van watergebonden organismen mogelijk gemaakt. Tegelijkertijd is de planning ook gericht op het tegenhouden van overstromingen (retentiegebieden), zij het in beperkte mate. De aanleg van kleine holten en geulvormige vakken bij de nieuw aangelegde oxboog zal de ontwikkeling van tijdelijke kleine watermassa's en afwisselende vochtige plaatsen bevorderen.

De muur tussen Heldra en Grossburschla
Met de deling van Duitsland na de Tweede Wereldoorlog ontstonden vaak moeilijke grenssituaties, en dit was ook het geval met de dorpen Heldra en Grossburschla. Aan weerszijden van de bezettingsmachten werden pogingen ondernomen om de grens recht te trekken.

Met het Wanfried-akkoord van 17 september 1945 werden de historische grenslijnen echter vastgelegd. Grossburschla kon nog steeds bereikt worden via Stragen door Hessen.

Om van Treffurt naar Grossburschla te kunnen reizen, werd een "neutrale weg" door Heldra aangelegd. Dezelfde procedure werd gevolgd voor het verkeer van Heldra naar Weissenborn. De respectievelijke bezettingsmachten, de Amerikanen en de Sovjets, controleerden deze wegen.

Deze situatie was op den duur voor de DDR niet aanvaardbaar. In 1952 werd onder de Heldrastein een speciale verbinding aangelegd tussen Schnellmannshausen en Grossurschla. Met de voltooiing van de nieuwe weg waren de grenzen gesloten.

De steeds versterkte grens kruiste de Werra drie keer. Drie bijna identieke stuwdammen werden gebouwd bij Grossburschla en in de richting van Treffurt. Delen van de stuwdam tussen Heldra en Treffurt zijn bewaard gebleven als wandelpad en gedenkteken voor de deling van Duitsland.

Het Grensmuseum Schifflersgrund bij Bad Sooden-Allendorf documenteert het onmenselijke grensbewakingssysteem van de DDR. Zie www.grenzmuseum.de

Geologische route in het natuurpark Eichsfeld-Hainich-Werratal
Het schelpkalkplateau van Heldrastein is een overblijfsel van een vroeger samenhangend plateau dat oorspronkelijk het Thüringer en Hessische hoogland besloeg en in de loop van miljoenen jaren door natuurlijke erosie werd opgedeeld.

Over gipshoudende gesteenten van de Boven-Buntsandstein (Röt) - zichtbaar op de wegberm ongeveer 200 m verder ten noordwesten van de vindplaats - lagen kalksteen werden ongeveer 240 miljoen jaar geleden afgezet in de zee van de Muschelkalk.

De erosie, die ook nu nog voortduurt, is in Heldrastein te zien aan de grote hoeveelheden kalksteen die van de bovenrand van het plateau zijn afgebroken en de rode zandsteenhellingen bedekken. Het stijgpad doorkruist grote spleten in de schelpkalksteen onder het plateau.

Sommige rotstorens hebben zich al losgemaakt en vormen een gevaar als de wandelaar het pad verlaat.

Als gevolg van verschillende bodemgesteldheden en microklimatologische omstandigheden wordt het beschermde gebied gekenmerkt door een mozaïek van verschillende loofbosgemeenschappen zonder open gebieden. Watergebieden. Door de ligging aan de voormalige Duitse binnengrens, maar ook door de moeilijke toegankelijkheid van de steile hellingen, zijn de bossen overwegend bijna natuurlijk en rijk aan structuur.

In het natuurreservaat "Mertelstal - Heldrastein" worden meer dan 25 boomsoorten aangetroffen, waaronder zeldzame soorten zoals de wilde dienstenboom, bergiep of eik. Dood hout dat ligt en staat, dient als voedsel voor insecten en schimmels die dood hout bewonen. Wist je dat 1/4 van alle Midden-Europese kevers in hout leeft? Verschillende vogelsoorten, zoals de zwarte specht in het gebied, leven van deze insecten en broeden in bomen.

Boven op de Heldrastein is het genieten geblazen. Met het beklimmen van de uitkijktoren, maar ook van de vele vergezichten die ik tegenkom.

Beste wandelaars en natuurliefhebbers
De Heldrastein, ook wel de Koning van de Werravallei genoemd, torent op een hoogte van meer dan 500 meter boven de Werravallei uit. Op een heldere dag wordt u voor de tamelijk moeilijke klim beloond met een fantastisch panoramisch uitzicht.

Heldrastein heeft een lange en zeer gevarieerde geschiedenis. Sporen van vroege bewoning zijn al te vinden op de Hüneburg. De omliggende bossen zijn eeuwenlang gebruikt en er zijn legenden ontstaan over de rover Florian Henning die hier ooit woonde.

Hoewel Heldrastein al aan het eind van de 19e eeuw een populaire bestemming voor excursies was, bleef het bijna 40 jaar ontoegankelijk voor bezoekers nadat de grens was getrokken en gebruikt door de grenstroepen van de voormalige DDR. Op initiatief van de Vereniging Heldrastein werd na de hereniging een uitkijktoren met een trekkershut gebouwd. Langs het aangewezen educatieve en leerpad door het bos kunt u veel leren over de natuur en de historische en geologische kenmerken van het gebied.

Het natuurreservaat ligt in het geplande natuurpark Eichsfeld-Hainich-Werratal. Samen met het aangrenzende natuurreservaat "Drei herren stein -Eschenberg-Kreutzerberg" aan de Hessische kant, maakt het natuurreservaat "Mertelstal-Heldrastein" deel uit van de "Grunes Band" langs de vroegere binnen-Duitse grenzen.

Wij vragen u bij te dragen tot de bescherming van dit gebied door uw begripvolle acties. Blijf alstublieft op de paden, houd honden aan de lijn en gedraag u rustig in de stilte van de natuur.

Bosvleermuizen
Bosvleermuizen hebben hun slaapplaatsen in het ecosysteem van het bos. De vleermuizen gebruiken holtes, spleten en rechts gespleten holtes. In deze boomholtes vormen vrouwelijke vleermuizen zogenaamde kraamkamers.

Ze krijgen één of twee jongen per jaar. Ze worden grootgebracht in de zomermaanden en de mannetjes zijn in die periode solitaire vogels. mannelijke dieren zijn solitaire vogels gedurende deze tijd.

Zodra de jongen kunnen vliegen en jagen, worden de kraamkamers opgeheven. In de nazomer begint de paartijd, waarbij één mannetje paart met meerdere vrouwtjes.
vrouwtjes. In deze tijd begint ook de trek naar de overwinteringsgebieden. De grote en de kleine vleermuis en ook de ruige dwergvleermuis ondernemen de langste trektochten, in sommige gevallen veel meer dan 1000 km.

Andere soorten overwinteren in vochtige kelders, tunnels en grotten in de onmiddellijke omgeving. Dit is waar muisoorvleermuizen, bijvoorbeeld, de insectenarme winter overleven. Mopsvleermuizen bevinden zich alleen in hun winterverblijf bij strenge vorst.

Vleermuizen voeden zich uitsluitend met verschillende vliegende insecten en krekels, zoals de grote muis die zojuist het oor van een scarabee heeft opgegeten. Om zich in volledige duisternis te oriënteren, zenden vleermuizen ultrasone geluiden tussen 20 en 100 kHz uit en evalueren de echo's.

Op die manier vormen zij zich een beeld van hun omgeving. De bruine en grijze grootoorvleermuis, de grote en kleine hoefijzerneus, de Bechsteins vleermuis, de franjestaart en de grote en kleine baardvleermuis gebruiken hun vlieghuid om vliegende insecten op te scheppen. de vliegende insecten met hun vliegende huid.

Zo hebben de verschillende soorten het luchtruim en de jachtstrategieën verdeeld. De gewone avondzwever vliegt in het vrije luchtruim boven de boomtoppen. De watervleermuis jaagt boven vijvers. Om de vleermuizen te beschermen, moeten jachtgebieden, boomtoppen en slaapplaatsen behouden en beschermd worden.

Muschelkalk
Het rotsmassief van Heldrastein, dat van verre zichtbaar is, werd bedekt door een tropische tot subtropische randzee toen de Muschelkalk werd afgezet, 235 - 243 miljoen jaar geleden. Er waren slechts nauwe verbindingen met de wereldzee. De hogere en lagere muschelkalk vormen samen dikke gesteentelagen in de lagere Muschelkalk.

De verschillende lagen en steile hellingen in de vallei van de Werra zijn opgebouwd uit deze gesteenten van de Lagere Muschelkalk. Onder de Muschelkalk liggen de kleiachtige lagen van de Boven-zandsteen, waarin ook gipsafzettingen te vinden zijn. Deze lagen absorberen neerslagwater uit de gebarsten kalksteen. De kleiachtige gebieden worden vloeibaar en gipsafzettingen worden opgelost.

De ondergrond onder de kalksteenkliffen wordt onstabiel en grote rotsgebieden lossen op. Op de Heldrastein en op vele andere uitkijkpunten in het "Geo-Naturpark Frau Holle Land" ontstaan daarom steeds weer aardverschuivingen. De vorming van spleten is een indicatie van het geleidelijke proces van een mogelijke aardverschuiving.

Onder de toren is een ruimte met verschillende informatieborden en foto's. Veel gaan daarvan over de oorlog, over de muur en over de wende. Het is te veel om te lezen. Daarom schiet ik een aantal foto's en lees en vertaal ik deze thuis. Leuk werk voor een winterse avond. Daarbij geniet ik van de napret van deze leuke wandeling.

"Plotseling waren ze daar..."
Heerenhausen: De arbeider in overall, rechtstreeks uit de nachtdienst in de AWE-fabriek in Eisenach, de moeder die zich naar huis moest haasten omdat de baby daar nog sliep, het hele gezin, vader en moeder met het kleine meisje bibberend van de kou op de tank van de brommer: "We wilden gewoon zien of het waar was, of de grens echt open was! "

We stonden tegenover elkaar: Oost- en West-Duitsers, klaar om te praten, nog steeds ongelovig, naderen elkaar. Volslagen vreemden sloten elkaar in de armen: "Waarom kom je niet binnen voor een koffie, een biertje of een hapje?

Een klein meisje zit bij een gemeenschapshuis, ze doet zich vrolijk tegoed aan een banaan. Het beeld herinnert me dat ik in de jaren vijftig (toen ik ongeveer even oud was) ook slechts af en toe zo'n vrucht kon eten, met evenveel verlangen en plezier.

Jonge mensen die begonnen te huilen toen zij het briefje van 100 DM van het welkomstgeld in hun handen hielden en - op zoek naar steun - hun buren om de hals vielen: "Sorry, ik kan er niets aan doen" - en iedereen huilde gewoon mee.

Herinneringen aan de eerste dagen van de opening van de grens, die mij, mijn collega's van het gemeentebestuur van Herleshausen en talrijke helpers met plezier vulden, maar hen ook aan de rand van de uitputting brachten door de hectische activiteit.

Organisatorische meesterwerken werden de  crisisbijeenkomsten", geld inzamelen, gesprekken met vertegenwoordigers van de autoriteiten in de buurt van Thüringen, zoeken naar partnerschappen tussen verenigingen en belangengroepen, en, en, en ... Niet zonder de hulp van de toenmalige burgemeester.

Uwe Hartmann, bijvoorbeeld, de bussen van DB Kurhessen en VE-Kraftverkehrs Eisenach pendelden plotseling heen en weer tussen Eisenach en Herleshausen zonder dienstregeling. Iedereen droeg zijn steentje bij voor de buren uit Thüringen.

Tenslotte werden het DDR-restrictiegebied en de beschermende strook opgeheven, en datgene waarvoor de DDR-autoriteiten altijd hadden "gewaarschuwd" en waarom de veiligheidsinstallaties zogenaamd waren gebouwd, werd werkelijkheid: Het Westen overviel de grensdorpen van de DDR, die slapend hadden gelegen.

Ook de westelijke buurgemeenten sloten zich aan bij de groeiende roep om meer "gaten" in de omheining te openen. Maar het kostte tijd, kracht en zenuwen voordat deze wens op alle plaatsen in vervulling kon gaan.

In de adembenemende snelheid van enkele dagen werd een brug gebouwd waarover duizenden mensen op 23 december 1989 een pelgrimstocht naar Lauchröden maakten om daar een uiterst hartelijk onthaal te krijgen van hun herwonnen buren.

"Jongen, ik zal het niet meer meemaken, maar je moet ervoor zorgen dat Duitsland weer één wordt! "Deze zin, ongeveer driekwart jaar eerder uitgesproken door de 80-jarige Lauchrôder Otto Sandrock in Herleshausen. we kwamen elkaar toevallig weer op de brug. Van verbazing vielen we elkaar in de armen. Menig voorbijganger zal zich hebben afgevraagd waarom dit niet bij elkaar passende paar zo hartverscheurend huilde.

Euforie is vervaagd
Intussen zijn er vijf jaar verstreken. De euforie van de begindagen heeft plaats gemaakt voor het ruwe en tuimelende leven van alledag. In deze vijf jaar is veel beleefd: er zijn vrienden gemaakt, er is advies en steun gegeven, er zijn gezamenlijke feesten georganiseerd en gevierd.

Wij hebben restauratiewerkzaamheden uitgevoerd aan de Brandenburg (het herkenningspunt van ons Werra-landschap) en gezien hoe de grensbeveiligingsinstallaties geleidelijk werden ontmanteld en uiteindelijk helemaal verdwenen.

Andere problemen kwamen naar voren: zorgen over banen, werkloosheid, onduidelijke eigendomskwesties, financiële problemen, het niet vinden van de weg in het nieuwe systeem aan de ene kant, onbegrip, ongeduld, betweterige houding, enz. aan de andere kant.

Muren werden gebouwd en worden opnieuw gebouwd - muren in de hoofden en harten, ook van de jongeren. Vooral daar, op enkele uitzonderingen na, groeit wat bij elkaar hoort helaas niet samen. Het is jammer dat we zo lang hebben gewacht tot de pijnlijke grens die Duitsers van Duitsers scheidde, eindelijk zou vallen.

Ons leven hier in het voormalige grensgebied is fundamenteel veranderd, niets is meer hetzelfde als vroeger. Niettemin moeten wij allen bijdragen, "zowel hier als daar", opdat de hoop en de wensen die ons in de eerste dagen na de opening van de grens hebben bewogen, niet verloren gaan!

Helmut Schmidt

De Hellerstein bij Treffurt
Heldrastein ligt in Thüringen op de grens met Hessen. De oorspronkelijke naam Hellerstein verwees naar de "heldere steen" die boven het Werradal uittorent en al van verre zichtbaar is. ln de vorige eeuw werd hij ook wel "De Reus van het Werradal" genoemd. Zijn uiterlijk heeft veranderd in de loop van de geschiedenis. Terwijl in de 19e eeuw de kalkstenen kliffen tot ver in het Werratal Vandaag zijn de kliffen bedekt met bomen.

Heldrastein werd al vrij vroeg gewaardeerd als excursiebestemming. Een kleine uitkijktoren van rotssteen werd rond 1840 opgericht. In 1890 bouwde de kamerheer von Scharfenberg uit Wanfried een nieuwe uitkijktoren met schuilkelder. Aangezien het eigendom toebehoorde aan Saksen-Weimar-Eisenach, noemde hij het de "Karl-Alexander toren" naar de toenmalige heerser. Deze toren heeft tot 1961 bestaan.

Heldrastein was in de 19e eeuw, net als nu, een populaire en landelijk bekende wandelbestemming. In 1891 werd hier bij de toren het eerste berggymnastiekfestival gehouden. De berggymnastiekfestivals werden aanvankelijk jaarlijks gehouden, later om de 2 jaar.

In 1904 schonk het aloude erelid van de TV Wanfried, de kamerheer van Scharfenberg, het bosperceel met de gymnastiekweide, toren en dienstgebouw aan de vereniging. Het laatste gymnastiekfeest werd gehouden op 16 augustus 1931.

Op Hemelvaartsdag, Pinksteren, het Kersenbloesemfeest en ter gelegenheid van de berggymnastiekfestivals vonden grote traditionele vieringen plaats. De verzorging van hapjes en drankjes voor de wandelaars en turners werd verzorgd door een pâchter.

Na de Tweede Wereldoorlog behoorde Heldrastein tot de bezettingszone van de Sovjet-Unie en later tot de DDR. Vanwege de onbeschutte ligging van Heldrastein bouwde de Staatsveiligheid hier een vakwerktoren, die werd gebruikt voor radio- en radarbewaking.

De oude toren en gebouwen werden afgebroken. Na de opening van de grens in 1989 wenste de omwonende bevolking hier opnieuw een uitkijktoren op te richten. Bij de ingebruikneming op 8 mei 1997 werd de voormalige luisterpost na lange onderhandelingen door de inmiddels opgerichte belangengemeenschap Heldrastein omgebouwd tot uitkijktoren.

Wandelaars konden alleen terecht op deze feestdagen, op zondag en alleen in de zomer als het mooi weer was. Vanaf 1923 werd Heldrastein het hele jaar door beheerd door de familie Lorbach. Eerst betrok de familie de wandelaccommodatie van de gymnastiekvereniging Wanfried en in 1928 bouwde zij een bergherberg met gastenkamers in de "Zwitserse bouwstijl".

Het gezin woonde tot 1952 op de Heldrastein, met een onderbreking in 1945. Op schooldagen moesten hun vier kinderen een uur lopen van de berg naar hun respectievelijke scholen in Rambach of Schnellmannshausen.

Om naar de middelbare school in Eschwege te gaan, moesten ze naar het station in Grossurschla lopen. In 1952 werd de familie door de staatsorganen van de DDR verdreven. De toren en de gebouwen raakten in verval en werden uiteindelijk in 1961 gesloopt.

Op kerstavond 1989 kwamen vele vrienden van het vaderland spontaan op de Heldrastein bijeen voor een devotiedienst. Onder de indruk van de nog bestaande grensversterkingen besloten bezoekers uit Oost en West om van Heldrastein weer een populaire excursie- en wandelbestemming te maken. Dit idee viel in vruchtbare aarde, vooral in de grensplaatsen Heldra en Schnellmannshausen.

Op 6 april 1990 werd de Belangengroep Heldrastein opgericht. Het hoofddoel van de geregistreerde vereniging was het toegankelijk maken van Heldrastein voor alle wandelaars en natuurliefhebbers en het oprichten van een schuilhut en een uitkijktoren.

Het project werd altijd genereus ondersteund door de toenmalige districtsadministrateur van het Dr. Martin Kaspari, die alle speelruimte heeft benut voor de goedkeuring van bouwmaatregelen en heeft geholpen bij de aanvraag van subsidies.

De afdaling gaat veel gemakkelijker dan de heenweg. Ondanks dat er donkere wolken aankomen neem ik even de afslag naar de Dreiherrenstein.

Dreiherrenstein
Tijdens de tijd van de deling van Duitsland en het bestaan van de twee Duitse staten, verloren Heldrastein en omgeving steeds meer van zijn wonderlijk gevarieerde flora en fauna. De grensinstallaties en de intensieve, ongebreidelde bewerking van de grensstrook met onkruidverdelgers hebben wrede en destructieve sporen nagelaten op dieren en planten. Nadat de grensinstallaties waren ontmanteld, keerde de biodiversiteit terug. De natuur heeft ook met vreugde de hereniging van de Duitsers aanvaard.

Zeldzame dieren keren terug
Nadat de natuur in de voormalige grensstrook zich sinds 1989 steeds meer kon herstellen, zijn veel diersoorten teruggekeerd naar hun oude woonplaats. Sinds jaren broedt de slechtvalk regelmatig in de rotswand onder de Heldrastein. In de weiden van de Werra-vallei kunnen weidevogels en zwarte ooievaars worden gezien.

De oehoe, de honingbuizerd, de dodaars, de blauwe reiger en vele andere vogelsoorten kunnen in de omgeving van Heldrastein worden waargenomen. De terugkeer van de wilde kat en de lynx is bijzonder bemoedigend.

Gevarieerd landschap
De voormalige grensstrook heeft zich in de afgelopen 15 jaar wonderwel hersteld en is een ecologische schatkamer geworden. Het is een waardevolle aanvulling op de prachtige landschap rond Heldrastein als centrum.  

De Dreiherrenstein, de voormalige zandgroeve in het district Rambach als geologisch natuurmonument, de Hüneburg als archeologisch natuurmonument en het cross-country natuurreservaat in de uiterwaarden van de Werra zijn verdere landschappelijke attracties.

Werra grind
Op dit deel van de Werra is een 4 m hoge ontsluiting van Neder-Buntsandstein en glaciaal riviergrind te zien. Het grind dat de zandsteen bedekt, bestaat hoofdzakelijk uit slechts licht afgeronde en afgeplatte zandstenen en weinig kalksteeninversie. De zwakke afronding wijst op een korte transportroute van de stenen. De platte zandstenen blokken lijken op sommige plaatsen op dakpannen.

Uit deze oriëntatie kan een noordelijke stromingsrichting worden afgeleid, die overeenkomt met de huidige. De roodbruine kleur van de Neder-Buntsandstein is identiek aan die van de GerôlIe en bewijst dat de grindlaag uit dezelfde strata is geloogd, getransporteerd en afgezet.

De bedding boven het niveau van de huidige Werra geeft informatie over de meer recente geologische ontwikkeling van de laatste 1,6 miljoen jaar, de ijstijd in de Kwartaire IJstijd.

Het voorkomen van het Werra-grind ver boven het huidige niveau is een bewijs van de kracht waarmee de de kracht waarmee de Werra het landschap vormde tijdens de ijstijden. Het grindterras ten zuiden van GroBburschla is waarschijnlijk materiaal van het Neder-Terras, dat werd afgezet tijdens het Weichselien.

Tijdens de laatste drie ijstijden heeft gletsjeruitbreiding vanuit het noorden onze regio nooit bereikt. Tijdens de koude periodes was de gemiddelde temperatuur ongeveer 100 Celsius lager dan vandaag. De vegetatie was schaars. Veel zware regenval deed de rivieren stijgen en bevorderde de erosie van de bergen. Tijdens de koude perioden heeft de Werra veel grind afgezet en de valleibodem opgevuld.

Tijdens de warme perioden sneed de Werra in de valleibodem en vormde zijdelingse terrassen. Ten noorden van Bad Sooden-Allendorf ligt het bovenste terras 50 tot 60 meter boven het huidige niveau van de Werra. Bij hoogwater zijn de veranderende loop en de brede bedding van de Werra nog steeds te zien. de aanzienlijke veranderingen in het verleden heeft veroorzaakt.

Langs de Werra loop ik even later Großburschla in. Een rustig een ook schilderachtig dorpje. Ook hier is weinig tot niets open. Helaas geen gezellig terras waar ik even een kopje koffie kan drinken.

Großburschla
Großburschla is sinds 1994 een stadsdeel van de stad Treffurt in de Wartburgkreis in Thüringen. Großburschla ligt in het dal van de rivier Werra, in het uiterste noordwesten van het district Wartburg in Thüringen. Het dorp is territoriaal voor ongeveer 90 % omringd door Hessisch grondgebied, de totale oppervlakte van het district bedraagt 12,41 km².

Großburschla is gelegen in de brede uiterwaarden van de rivier Werra met krachtige grindafzettingen. De rivier snijdt in de Buntsandstein lagen (ontsluiting onder de Pfalzburg). Eeuwenlang vormde de verweerde rode zandsteen de basis voor de commerciële ontginning van Stubenstreusand in het velddorp Auf der See aan de Rambach-grens; daarbij ontstonden grotachtige mijngangetjes - vergelijkbaar met die in Walldorf.

De steile hellingen van de Heldrastein en de aangrenzende Mainzer Köpfe zijn indrukwekkende voorbeelden van de Muschelkalk.

In 1902 kreeg Großburschla een spoorwegstation aan de spoorlijn Schwebda-Wartha, die het dorp verbond met Eisenach, Mihla, Creuzburg, Treffurt, Wanfried en Eschwege. De daaruit voortvloeiende economische ontwikkeling leidde tot de bouw van een steenbakkerij en een stoelenfabriek in het dorp. In de jaren 1920 werden Großburschla en het nabijgelegen Heldrastein een populaire plaats voor uitstapjes.

Tijdens de deling van Duitsland na 1945 stak Großburschla in Thüringen door een merkwaardige grensafbakening als een topografische vinger ongeveer 7 km in Hessen uit (net als het buurdorp Heldra in Hessen ten oosten - dus "naar het westen" - in Thüringen) en lag dus volledig in het grensgebied van de DDR, dat alleen mocht worden betreden door ingezetenen en mensen met een speciale vergunning.

Alle verkeerswegen naar Hessen werden onderbroken nadat in 1952 een weg was aangelegd van Schnellmannshausen over de Heldrastein als enige verbinding door de "flessenhals" (smalste punt 900 meter, maar daar slechts een paar meter parallel aan de grens).

Aangezien het spoorwegstation Großburschla in het district Heldra lag en dus nauwelijks maar volledig op Hessisch grondgebied, werd de toegang tot het spoorwegnet ook volledig onderbroken toen de binnen-Duitse grens werd opgetrokken.

De situatie werd pas beter vanaf november 1989, toen in de loop van de hereniging van Duitsland de weg- en padverbindingen met de naburige dorpen in Hessen geleidelijk weer werden opengesteld. In 1994 werd Großburschla bij de stad Treffurt gevoegd.

De ligging van Großburschla aan de voormalige Duitse binnengrens biedt reizigers die van Kassel via Großburschla naar Mühlhausen/Thüringen gaan, de mogelijkheid om binnen enkele kilometers driemaal de Duitse binnengrens over te steken en zich een beeld te vormen van de toestand van de Duitse Groene Gordel.

Gedenkplaat
Op 13 augustus 1961 bouwde het SED-regime de Berlijnse Muur en sloot de grens tussen Oost- en West-Duitsland. Dit verscheurde ons land, families en vrienden voor decennia.

Die datum is vandaag de dag nog steeds een dag van rouw en herinnering voor ons. Het is onze verantwoordelijkheid en plicht om de herinnering aan het onrecht van de gewelddadige deling van ons vaderland levend te houden.

Deze gedenkplaat werd op de 50e verjaardag van de bouw van de Muur geschonken door de CDU-districtsverenigingen van Eisenach, Warburgkreis en Werra-Messner en de CDU-stadsverenigingen van Treffurt en Wanfried.

13, augustus 2011

Met in de verte het dorpje Heldra zit deze wandeling er weer op. Prima want de eerste spetters komen al naar beneden. Het fraaie weer van vanochtend gaat over in een paar dagen regen.

Gelukkig hebben we deze wandeling binnen, hebben we genoten van de mooie omgeving en de vele schitterende vergezichten en zorgen de leesboeken ervoor dat we ons de komende daten toch weten te vermaken op de camping.

Wandel ze.

Geraadpleegde websites:

• https://nl.wikipedia.org/wiki/Friedrich_Wilhelm_von_Steuben
• https://de.wikipedia.org/wiki/Heldra
• https://www.grenzmuseum.de/nl/de-eerste-duitse-grensmuseum-schifflersgrund
• http://www.camping-altenburschla.eu
• https://en.wikipedia.org/wiki/Werra

POI's

• Altenburschla N51.1503 E10.1765
• Alternatieve parkeerplaats N51.1507 E10.1727
• Bahnhof Großburschla N51.1358 E10.1866
• Blaue Brücke N51.1263 E10.2094
• Campingplatz Altenburschla N51.1502 E10.1730
• Der Farbige Garden N51.1176 E10.2100
• Dreiherrenstein (Hist. Grenzstein) N51.1109 E10.1740
• Else und kuno N51.1131 E10.2012
• Florian Henning Hütte N51.1099 E10.1874
• Gedenksteen N51.1361 E10.1758
• Gedenksteen Grens N51.1360 E10.1840
• Grenze Grossburschla N51.1289 E10.1784
• Großburschla N51.1365 E10.1728
• Heldra N51.1270 E10.1970
• Heldrastein (503.8) N51.1105 E10.1884
• Hüneburg (495) N51.1089 E10.1955
• Kiesgruben N51.1297 E10.2090
• Kolonnenweg N51.1166 E10.2078
• Muschelkalk N51.1100 E10.1933
• Picknickplaats N51.1118 E10.1990
• Picknickplaats 2 N51.1204 E10.1788
• Restaurant N51.1361 E10.1741
• Ritterholz N51.1233 E10.2140
• St. Bonifatius N51.1362 E10.1743
• Start/finish/parkeerplaats N51.1275 E10.1943
• Turm der Einheit N51.1099 E10.1878
• Uitzichtspunt N51.1098 E10.1954
• Uitzichtspunt 2 N51.1106 E10.1882
• Uitzichtspunt 3 N51.1106 E10.1836
• Uitzichtspunt 4 N51.1319 E10.2096
• Vakwerkhuizen N51.1497 E10.1751
• Visvijver N51.1426 E10.1828
• Voormalig trein trace N51.1399 E10.1854
• Werra N51.1234 E10.2005
• Werraschotter N51.1283 E10.1778